จิตไม่เกิดไม่ดับของพระอรหันต์ เป็นจิตในสภาวะของวิมุตติหรือนิพพาน คืออย่างไร และนิพพานมีสภาวะเป็นอย่างไร

 

 

พระสูตรที่เกี่ยวข้อง

 

ปุถุชนผู้มิได้สดับ

 

ภิกษุทั้งหลาย ปุถุชนผู้มิได้สดับ

จะพึงเข้าไปยึดถือเอาร่างกายอันเป็นที่ประชุมแห่งมหาภูต ๔ นี้ โดยความเป็นตน  

ยังชอบกว่าแต่จะเข้าไปยึดถือเอา จิต โดยความเป็นตนนั้น 

หาชอบไม่  ข้อนั้นเพราะเหตุไร?  

 

เพราะเหตุว่า  ร่างกายอันเป็นที่ประชุมแห่งมหาภูตทั้ง ๔ นี้ 

เมื่อดำรงอยู่  ปีหนึ่งบ้าง สองปีบ้าง สามปีบ้าง สี่ปีบ้าง ห้าปีบ้าง

สิบปีบ้าง ยี่สิบปีบ้าง สามสิบปีบ้าง สี่สิบปีบ้าง ห้าสิบปีบ้าง

ร้อยปีบ้าง ยิ่งกว่าร้อยปีบ้าง  ย่อมปรากฏ แต่ว่า

 

ตถาคต เรียกร่างกายอันเป็นที่ประชุมแห่ง มหาภูตทั้ง ๔  นี้ว่า

จิตบ้าง  มโนบ้าง วิญญาณบ้าง  จิต  เป็นต้นนั้น 

ดวงหนึ่งเกิดขึ้น  ดวงหนึ่งดับไป  ตลอดคืน  ตลอดวัน

(ภาษาไทย) นิทาน. สํ.  ๑๖/๙๓/๒๓๑.: คลิกดูพระสูตร 

 

 

สังขตลักษณะ อสังขตลักษณะ

 สังขตลักษณะ

ภิกษุทั้งหลาย ! สังขตลักษณะแห่งสังขตธรรม ๓ อย่าง เหล่านี้ มีอยู่.

สามอย่างอย่างไรเล่า ?  สามอย่างคือ :

๑. มีการเกิดปรากฏ  (อุปฺปาโท ปญฺญายติ);

๒. มีการเสื่อมปรากฏ  (วโย ปญฺญายติ) ;

๓. เมื่อตั้งอยู่ ก็มีภาวะอย่างอื่นปรากฏ  (ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายติ).

ภิกษุทั้งหลาย ! สามอย่างเหล่านี้แล  คือสังขตลักษณะแห่งสังขตธรรม

 

อสังขตลักษณะ 

ภิกษุทั้งหลาย ! อสังขตลักษณะของอสังขตธรรม  ๓ อย่างเหล่านี้ มีอยู่.

สามอย่างอย่างไรเล่า ?  สามอย่างคือ :

๑. ไม่ปรากฏมีการเกิด   (น อุปฺปาโท ปญฺญายติ) ;

๒. ไม่ปรากฏมีการเสื่อม   (น วโย ปญฺญายติ) ;

๓. เมื่อตั้งอยู่ ก็ไม่มีภาวะอย่างอื่นปรากฏ  (น ฐิตสฺส อญฺญถตฺตํ ปญฺญายติ).

ภิกษุทั้งหลาย ! สามอย่างเหล่านี้แล คือ อสังขตลักษณะของอสังขตธรรม.

                                                                                                                                                                         

ปฐมธรรม หน้า ๓๐๔-๓๐๕

อริยสัจจากพระโอษฐ์ ภาคต้น หน้า ๔๔๘

(บาลี) ติก. อํ. ๒๐/๑๙๒/๔๘๖-๔๘๗. : คลิกดูพระสูตร