สัตว์ต้องเวียนว่ายเพราะไม่เห็นอริยสัจ

ภิกษุทั้งหลาย ! เปรียบเหมือนท่อนไม้อันบุคคลซัดขึ้นไปสู่อากาศ  บางคราวตกเอาโคนลง

บางคราวตกเอาตอนกลางลง   บางคราวตกเอาปลายลง, ข้อนฉันใด ;

ภิกษุทั้งหลาย ! สัตว์ที่มีอวิชชาเป็นเครื่องกั้น มีตัณหาเป็นเครื่องผูก แล่นไปอยู่ท่องเที่ยวไปอยู่ในสังสารวัฏ ก็ทำนองเดียวกัน   บางคราวแล่นไปจาก โลกนี้สู่โลกอื่น   บางคราวแล่นจากโลกอื่นสู่โลกนี้.   ข้อนั้นเพราะเหตุไรเล่า ?

ภิกษุทั้งหลาย ! ข้อนั้น เพราะความที่เขาเป็นผู้ไม่เห็นซึ่งอริยสัจทั้งสี่.   อริยสัจสี่ อย่างไรเล่า ? สี่อย่างคือ

● อริยสัจคือทุกข์ 

● อริยสัจคือเหตุให้เกิดขึ้นแห่งทุกข์ 

● อริยสัจคือความดับไม่เหลือแห่งทุกข์ 

● อริยสัจคือทางดำเนินให้ถึงความดับไม่ เหลือแห่งทุกข์. 

ภิกษุ ท. ! เพราะเหตนั้น ในเรื่องนี้ เธอพึงประกอบโยคกรรมอัน เป็นเครื่องกระทำให้รู้ว่า “ทุกข์ เป็นอย่างนี้, เหตุให้เกิดขึ้นแห่งทุกข์ เป็นอย่างนี้, ความดับไม่เหลือแห่งทุกข์ เป็นอย่างนี้, ทางดำเนินให้ถึงความดับไม่เหลือแห่ง ทุกข์ เป็นอย่างนี้.” ดังนี้. – 

อริยสัจจากพระโอษฐ์ ภาคต้น หน้า ๙๗

(ภาษาไทย) มหาวาร. สํ. ๑๙/๔๓๕/๑๗๑๖.: คลิกดูพระสูตร

คหบดีบุตร !  อริยสาวกเป็นผู้ปกปิดทิศทั้งหกโดยเฉพาะแล้ว เป็นอย่างไรเล่า ?

คหบดีบุตร ! พึงทราบว่า ทิศทั้งหกเหล่านี้ มีอยู่ คือ :-

พึงทราบว่า มารดาบิดา เป็นปุรัตถิมทิศ (ทิศเบื้องหน้า),

พึงทราบว่า อาจารย์ เป็นทักขิณทิศ (ทิศเบื้องขวา),

พึงทราบว่า บุตรภรรยา เป็นปัจฉิมทิศ (ทิศเบื้องหลัง),

พึงทราบว่า มิตรสหาย เป็นอุตตรทิศ (ทิศเบื้องซ้าย),

พึงทราบว่า ทาสกรรมกร เป็นเหฏฐิมทิศ (ทิศเบื้องต่ำ),

พึงทราบว่า สมณพราหมณ์ เป็นอุปริมทิศ (ทิศเบื้องบน).

หน้าที่ที่พึงปฏิบัติต่อทิศเบื้องหน้า

คหบดีบุตร ! ทิศเบื้องหน้า คือ มารดาบิดา

อันบุตรพึงปฏิบัติต่อโดยฐานะ ๕ ประการ คือ :-

ท่านเลี้ยงเราแล้ว เราจักเลี้ยงท่าน ๑

เราจักทำกิจของท่าน ๑

เราจักดำรงวงศ์สกุล ๑

เราจักปฏิบัติตนเป็นทายาท ๑

เมื่อท่านทำกาละล่วงลับไปแล้ว

เราจักกระทำทักษิณาอุทิศท่าน ๑

ฉบับ ๗ ฆราวาสชั้นเลิศ หน้า ๗

(ภาษาไทย)  ปา. ที. ๑๑/๑๓๙/๑๗๔–๒๐๕: คลิกดูพระสูตร

หลักในการใช้จ่ายทรัพย์

      คหบดี ! อริยสาวกนั้น ใช้โภคทรัพย์ที่ ตน หาได้มา ด้วยความเพียรเป็นเครื่องลุกขึ้น รวบรวมมาด้วย กำลังแขน มีตัวชุ่มด้วยเหงื่อ เป็นโภคทรัพย์ประกอบด้วย ธรรม ได้มาโดยธรรม เพื่อกระทำกรรมในหน้าที่ ๔ ประการ

๔ ประการอย่างไรเล่า ?   ๔ ประการในกรณีนี้คือ :-

๑.   อริยสาวกนั้น ใช้โภคทรัพย์อันตนหาได้มา โดยชอบธรรม (ดังที่กล่าวแล้วข้างต้น) ในการเลี้ยงตน ให้เป็นสุข อิ่มหนำ บริหารตนให้อยู่เป็นสุขโดยถูกต้อง,

๒.   ในการเลี้ยงมารดาและบิดาให้เป็นสุข อิ่มหนำ บริหาร ท่านทั้งสองให้อยู่เป็นสุขโดยถูกต้อง,

๓.    ในการเลี้ยงบุตร ภรรยา ทาสและกรรมกรชายหญิง ให้เป็นสุข อิ่มหนำ บริหารให้อยู่กันอย่างเป็นสุขโดยถูกต้อง,

๔.   ในการเลี้ยงมิตร อำมาตย์ให้เป็นสุข อิ่มหนำ บริหารให้อยู่เป็นสุขโดยถูกต้อง นี้เป็นการบริโภคทรัพย์ ฐานที่ ๑ อันอริยสาวกนั้นถึงแล้ว บรรลุแล้ว บริโภคแล้วโดยชอบด้วยเหตุผล( อายตนโส)

     คหบดี ! ข้ออื่นยังมีอีก :

๒. อริยสาวกนั้น ใช้โภคทรัพย์อันตนหาได้มา โดยชอบธรรม (ดังที่กล่าวแล้วข้างต้น) ในการปิดกั้น อันตรายทั้งหลาย ทำตนให้สวัสดีจากอันตรายทั้งหลาย ที่เกิดจากไฟ จากน้ำ จากพระราชา จากโจร หรือจากทายาท ที่ไม่เป็นที่รักนั้น ๆ นี้เป็นการบริโภคทรัพย์ ฐานที่ ๒ อันอริยสาวกนั้นถึงแล้วบรรลุแล้ว บริโภคแล้วโดยชอบ ด้วยเหตุผล

      คหบดี ! ข้ออื่นยังมีอีก :

๓. อริยสาวกนั้น ใช้โภคทรัพย์อันตนหาได้มา โดยชอบธรรม (ดังที่กล่าวข้างต้น) ในการกระทำพลีกรรม ๕ ประการ คือ

สงเคราะห์ญาติ (ญาติพลี)

สงเคราะห์แขก (อติถิพลี)

สงเคราะห์ผู้ล่วงลับไปแล้ว (ปุพพเปตพลี)

ช่วย ชาติ (ราชพลี)

บูชาเทวดา (เทวตาพลี)

นี้เป็นการบริโภค ทรัพย์ ฐานที่ ๓ อันอริยสาวกนั้นถึงแล้ว บรรลุแล้ว บริโภค

แล้วโดยชอบด้วยเหตุผล

     คหบดี ! ข้ออื่นยังมีอีก :

๔. อริยสาวกนั้น ใช้โภคทรัพย์อันตนหามาได้ โดยชอบธรรม (ดังที่กล่าวแล้วข้างต้น) ในการตั้งไว้ซึ่ง ทักษิณา อุทิศแก่สมณพราหมณ์ทั้งหลาย ผู้งดเว้นแล้วจาก ความประมาทมัวเมา ผู้ตั้งมั่นอยู่ในขันติและโสรัจจะผู้ฝึกฝน ทำความสงบ ทำความดับเย็น แก่ตนเอง อันเป็น ทักษิณาทานที่มีผลเลิศในเบื้องบน เป็นฝ่ายดี มีสุข เป็นผลตอบแทน เป็นไปพร้อมเพื่อสวรรค์ นี้เป็นการ บริโภคทรัพย์ ฐานที่ ๔ อันอริยสาวกนั้นถึงแล้ว บรรลุแล้ว บริโภคแล้วโดยชอบด้วยเหตุผล.

คหบดี ! อริยสาวกนั้น ย่อมใช้โภคทรัพย์ ที่ตนหาได้มาด้วยความเพียรเป็นเครื่องลุกขึ้น รวบรวม มาด้วยกำลังแขน มีตัวชุ่มด้วยเหงื่อ เป็นโภคทรัพย์   ประกอบด้วยธรรม ได้มาโดยธรรม เพื่อกระทำกรรม  ในหน้าที่ ๔ ประการเหล่านี้.

(ภาษาไทย) จตุกฺก. อํ. ๒๑/๖๗/๖๑ : คลิกดูพระสูตร